لوله گازرسانی چیست؟

لوله ی فولادی مورد استفاده در سیستم های گازرسانی خانگی که عموما به صورت گالوانیزه تولید می گردند، لوله ی گازی نام دارند. تولید این لوله ها بر اساس استاندارد BS EN ISO 3183 و استاندار API5L صورت می گیرد. از نقطه نظر کاربرد، لوله گازرسانی را به دو حالت توکار و روکار می شناسند. قیمت لوله گازرسانی به دلیل مراحل تولید پیچیده تر، نسبت به قیمت لوله گالوانیزه تست آب بیشتر می باشد. سایز لوله گازرسانی از جداول مندرج در استاندارد به دست می آید و رایج ترین سایز لوله های گازرسانی از 1.2 تا 2 اینچ متغیر می باشد.

مطالب زیر را در این دانشنامه با هم بررسی خواهیم نمود:

لوله گازی چیست؟
تاریخچه لوله در سیستم های گازی
مشخصات فنی لوله گازری
نکات مهم در مورد تولید لوله گازرسانی
کارخانجات مهم تولید کننده لوله گاز
لوله گازی چیست؟
مبحث انتقال گاز از ایستگاه های فشار گاز به مصرف کنندگان یکی از پر اهمیت ترین مباحث موجود در صنایع ساختمان سازی، شهرسازی و لوله کشی به حساب می آید. مصرف کنندگان گاز می توانند شامل منازل ، آپارتمان های مسکونی، اداری و تجاری، ورزشگاه ها، کارگاه های کوچک و صنایع بزرگ باشد. ایستگاه های فشار گاز از منابع اصلی تامین گاز، تغذیه شده و گاز را با فشار کاری مورد نیاز به وسیله انشعاب از لوله با سایزهای مشخص به مصرف کنندگان ارائه می دهند.  اما همه ی این موارد نیازمند آیتمی می باشد که بتواند گاز را از محل ایستگاهها به مصرف کننده رسانده و در صورت نیاز در واحد مصرف کننده نیز انشعابات لازم را فراهم آورد. لوله گازی وظیفه ی انتقال گاز از ایستگاه تامین گاز تا مصرف کننده و همچنین انشعابات داخلی یک مصرف کننده را بر عهده دارد. مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان نکات ایمنی مورد نیاز را برای کاربرد این لوله ها ارائه داده است.

لوله گازی از جمله محصولات فولادی است که به صورت گالوانیزه تولید می گردد. البته استفاده از لوله های سیاه در سیستم های گازی نیز به طور محدود رایج می باشد. اما به دلیل اینکه گالوانیزه بودن لوله عملا عمر لوله را بیشتر می کند این لوله ها بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند. همچنین در مناطق مرطوب و یا مواردیکه مقداری رطوبت در گاز مصرفی وجود دارد استفاده از لوله گازی به صورت گالوانیزه ارجحیت دارد. عموما پس از تکمیل کارِ لوله گازی در یک سیستم، ترجیحا آن را با رنگ پوشش می دهند.

لوله گازی می تواند به صورت توکار و یا روکار مورد استفاده قرار گیرد. در صورتیکه بنا به شرایط لوله گازرسانی توکار استفاده شود، نقشه ی لوله کشی می بایست در دسترس قرار گیرد. مشخص بودن موقعیت لوله گازرسانی به لحاظ ایمنی بسیار اهمیت دارد. قیمت لوله گازی در مقابل قیمت لوله گالوانیزه بالاتر میباشد. مهم ترین دلیل این امر انجام آزمون های بیشتر در هنگام تکمیل فرآیند تولید این لوله ها می باشد.

تاریخچه لوله در سیستم گازی

همانگونه که در دانشنامه های لوله گالوانیزه صنعتی و لوله گالوانیزه تست آب اشاره کردیم، نیاز به انتقال آب بود که موجب ابداع لوله گردید. اما با اکتشاف نفت، انتقال دیگر سیالات نیز مد نظر قرار گرفت. برای مدتی طولانی کاربرد لوله ها به سیالات مایع محدود می گردید. با گذشت زمان انتقال سیالات گازی شکل نیز به عنوان یک نیاز مطرح گردید و این موضوع باعث استفاده از لوله برای انتقال گاز گردید. در ابتدای کار حوادث زیادی اتفاق می افتادند. انجمن های مهندسین مکانیک به اتفاق افرادیکه در زمینه فولاد تحقیق می کردند با همدیگر کمیته هایی تشکیل دادند و موارد چالش بر انگیز در انتقال گاز از طریق لوله گازی را مورد بررسی قرار دادند. مواردی همچون فشار کاری، دمای گاز، کیفیت اتصالات در سیستم لوله کشی، کیفت جوش در لوله های درز جوش دار و در نهایت ضریب ایمنی یک سیستم لوله کشی گازی. این کمیته ها مطالب خود را مکتوب نمودند که همه ی اینها منجر به شکل گیری استاندارد های تولید، طراحی، ساخت و بازرسی مربوطه گردید.

مزایای استفاده از این استانداردها، به دست آوردن بالاترین ضریب ایمنی در عین حال کمترین هزینه ی ممکن بود. کمیت هایی که در این استانداردها وجود دارد در چند مرحله به یاری صنعتگران می آید. این مراحل عبارتند از:

• مرحله تولید
• مرحله تست محصول
• مرحله اجرای سیستم لوله کشی
• مرحله پیش راه اندازی سیستم به وسیله تست
• مرحله نگهداری و تعمیرات با در نظر گرفتن کلیه مخاطرات

در روزگار کنونی به غیر از فولاد از متریال های دیگری نیز برای سیستم های لوله کشی بهره می گیرند. اما همچنان پرکاربردترین لوله برای سیستم های گاز کشی مخصوصا در منازل، لوله گازرسانی آهنی می باشد.

مشخصات فنی لوله گاز رسانی

• مشخصات شیمیایی لوله گاز رسانی

لوله گازی همانند دیگر محصولات فولادی نیازمند یک آنالیز شیمیایی مشخص می باشد. همانگونه که گفته شد استاندارد مرجع برای تولید لوله گازی استاندارد API 5l می باشد. این استاندارد با توجه به نحوه ی تولید لوله آنالیزهای متفاوتی را پیشنهاد داده است. منظور از تفاوت در نحوه تولید لوله، درز دار بودن یا بدون درز بودن این لوله است. همچنین در موارد درزدار، نوع جوشکاری در طبقه بندی لوله تاثیر مستقیمی دارد. برای این منظور چند دسته از لوله های مورد اشاره در استاندارد مذکو را به شرح جدول زیر با هم می بینیم:

جدول شماره 1 – آنالیز شیمیایی لوله های گازی

• جدول وزن لوله گازرسانی

جدول شماره 2 – جدول وزن لوله گازی

نکات مهم در مورد تولید لوله گازرسانی

لوله های گازرسانی به دو طریق بدون درز و درز دار تولید می گردند.

لوله گازی بدون درز Seamless steel gas pipe:

که عموما در مصارف توکار مورد استفاده قرار می گیرد، پس از تولید مورد تست های غیر مخرب و مخرب قرار میگیرد. نحوه ی تست و نمونه برداری از این لوله تولید شده برای تست در استاندارد به طور کامل مشخص گردیده است. چند نمونه از گرید های این نوع لوله عبارتند از: L175 یا A25 ، لوله L245  یا B ، لوله L360 یا X52 و …

لوله گازی درزدار Welded or Seamwelded Steel gas pipe :

این لوله ها عموما برای مصارف روکار در نظر گرفته می شوند. اما در پروسه تولید آنها علاوه بر اینکه از لوله تولید شده تست های غیرمخرب و مخرب گرفته می شود، از درز جوش نیز تست های جداگانه ای گرفته می شود. این لوله ها پس از تولید بلافاصله مورد تست های غیر مخرب از قبیل اولتراسونیک، رادیوگرافی و جریان های گردابی قرار می گیرد. اگر درز جوش تست های غیر مخرب را به خوبی پشت سر گذاشت نمونه هایی از لوله های تولید شده مورد تست مخرب قرار می گیرند. تست های مخرب شامل تست کشش، تست خمش و تست ایمپکت می باشد. چگونگی انتخاب نمونه از درز جوش برای تست نیز در استاندارد با جزییات کامل بیان شده است. گاهی به منظور اطمینان از کیفیت درز جوش، لوله را در معرض هیدروتست نیز قرار می دهند.

مشخصات ظاهری لوله نیز پس از تولید بازبینی می گردد. سطح لوله می بایست دارای جلوه ای صاف و هموار باشد. درز جوش به صورت چشمی نباید ضخامتی کمتر از ضخامت لوله داشته باشد. همچنین ضخامت بیشتر درز جوش که به اصطلاح به آن گرده جوش می گویند نباید از 60 درصد ضخامت لوله تجاوز کند.

طول لوله گازی عموما درشاخه های 6 متری می باشد. رواداری این طول می تواند تا یک متر کم یا زیاد باشد ولی بر اساس استاندارد می بایست لوله هایی با طول کمتر یا بیشتر از 6 متر به طور جداگانه بسته بندی گردد. 

پیش از ارسال لوله جهت بسته بندی موارد ذیل می بایست بر روی لوله حتما درج گردد:

• نام کارخانه سازنده لوله Manufacturer
• سایز اسمی لوله P.S و یا N.S
• کمله گاز Gas حتما درج گردد به منظور رعایت الزامات مربوط به  ایمنی کار
• استاندارد مرجع طراحی و ساخت لوله